روستاهای اسد آباد «جغرافیای انسانی و اقتصادی»

ناحیه اسد آباد بر سر راه همدان به کرمانشاه ‘ در شمالشرقی دشت افشار و مغرب کوهستان الوند ‘ در مدخل گردنه ای به نام اسد آباد و تقریبا در موقع ریاضی 35 درجه عرض شمالی و 48 درجه طول شرقی قرار گرفته است. فاصله مرکز اداری ناحیه یا شهرک اسد آباد تا مرکز استان (همدان) 52 کیلومتر است.
مساحت ناحیه اسد آباد در حدود 2500 کیلومتر مربع است که تقریبا 26% آنرادشت اسد آباد می پوشاند. روستاهائی که در قسمت دشتی قرار دارند 1300 تا 1600 متر از سطح دریا ارتفاع دارند‘ مرتفع ترین آبادی کوهستانی 2500 متر بلندی دارد و دهات پایکوهی در ارتفاع 1600 تا 2000 متر واقع هستند.
ناحیه اسد آباد در نواری کوهستانی به شکل نعل اسب محصور می باشد. بطوری که انحنای نعل اسب تقریبا در سمت شمال قرار می گیرد. ارتفاع دشت به سمت جنوبشرقی و جنوب غربی و شمال افزایش می یابد.
کوههای مهم و معروف محل به نامهای خان گورمز در جنوب شرقی و آلموقولاغ در شمال وامروله در جنوب غربی واقع هستند.
در بخش غربی ارتفاع کوهستان کاستی می گیرد و بالاخره دو بازوی کوهستان در دشت کنگاور محو می شود.راه شوسه غرب ایران از بین این دو بازو می گذرد.
در کوهستانهای مشرف به دشت اسد آباد بر اثر فرسایش شدید وممتد دره هائی تشکیل یافته است که حداکثر طول آنها به 4 کیلومتر می رسد.
اکثر دره ها نیمه خشک و خشک بوده مقدار آب آنها بلااستثنا به ریزشهای جوی و میزان آبگیری طبقات و تشکیلات واقع در ارتفاعات بستگی دارد. دامنه ها و دره ها در ایجاد تشکیلات رویی دشت اسد آباد مؤثرند و آبرفتهای حاصل از این دامنه ها و دره ها پوشش خاک بخش دشتی اسدآباد را تشکیل می دهد. دره های عمده عبارتند از دره شهر آب در شمالشرقی و دره ترخین آباد وملحمدره در شمال و دره یوجین یا نهر شهاب در شمالغربی و دره آجین در غرب و دره خوند آب در شرق و دره خرم رود در جنوب شرقی ‘ گر چه این دره ها فقط در بهار و زمستان پر آبند ولی به سبب وجود چشمه های متعدد شکوفایی خاصی می پذیرند.
چشمه ها منابع آب زراعی را فراهم می سازند و در نتیجه وجود آب روستاهایی متشکل از اراضی مزروعی دره ای و باغهای نسبتا بزرگ تشکیل می گردد. کوهها معمولا با شیب ملایم به دشت اسد آباد ختم می شوند و در دامنه ها عموما آثار آبراهه های قدیمی و آبگیرهایی مشاهده می شود .مجموعا کوهستان نعل اسبی عملا به دشت مشرف است و از این رو بخوبی می توان روستاهای اسد آباد رابه دهات دشتی‘ پایکوهی و میان کوهی تقسیم کرد.
وجود دایره کوهستانی وصول بدشت را مشکل می کند و تنها از راه های سخت و پر پیچ وخم کوهستانی می توان از دشتهای مجاور به دشت اسد آباد وارد گردید ونمونه بارز این ویژگی شاه راه غربی (تهران – قصر شیرین) است که از شمال شرقی اسد آباد ا زمعبری کوهستانی به نام گردنه اسد اباد می گذرد. در زمستانهای سخت تحت تأثیر باد شمال گهگاه گردنه مسدود می شود و ارتباط بین استانهای کردستان و کرمانشاهان یا داخل کشور ا زاین طریق دچار اشکال می گردد و بهمین جهت امروزه مجبورند در فصول سرد و برفبارهای سنگین با تجهیزات ماشینی آماده برفروبی باشند.
در ناحیه اسد آباد وحتی در شهر ک اسد آباد ایستگاههای هواشناسی وجودندارد و بنابراین گزارشی علمی از میزان فشار هوا‘ رطوبت‘ درجه حرارت و چگونگی بادها و نظایر آن در دسترس نیست و نمیتوان آب وهوای ناحیه را با دقت علمی توضیح داد . تنها در قریه ای به نام آقاجان بولاغی یک ایستگاه اندازه گیری باران وجود دارد. براساس آمار این ایستگاه و نوشته دکتر ابراهیم جعفر پور متوسط باران سالیانه حدود 300-400 میلیمتر است.
بطور کلی فصل تابستان خشک بوده و بارندگی از اواسط پاییز آغاز می گرددو از اوایل دیماه ریزش برف شروع می شود و از اواخر اسفند با افزایش درجه حرارت تگرگ و باران می بارد . بارانهای بهاره رگباری وهمراه با رعد وبرق بوده تا اواسط اردیبهشت بصورت پراکنده فرو می ریزد . حداکثر مطلق گرما درشهرک اسد آباد در مرداد ماه به 40 درجه سانتی گراد هم می رسددر حالی که حداقل مطلق زمستانی به 15 درجه سانتی گراد زیر صفر تنزل می یابد. زمستانها بسیار سخت و سرما در دو ماه از فصل زمستان مانع فعالیت انسان است. حداکثر سرما و به عبارت دیگر حداقل مطلق درجه گرما همراه با نفوذ بادی است غربی به نام بادکور‘ باد شمال یا کوه باد نیز در زمستان شدت می یابد و با آغاز ریزش برف در کوهستان و گردنه ها کولاک بوجود می آورد. کوه باد در تابستان جریانی ملایم داشته موجب اعتدال هواشده شبها را خنک می سازد.
در نواحی کوهستانی خاک بسیار فقیر است و تنها در پای کوهها و اراضی کنا ر رود خانه ها و دشت خاکهای نیمه مرغوب مشاهده می شود و بر دشت خاکهای شنی رسی غلبه دارد. گهگاه در بعضی از روستاها به صورت محلی خاک زراعی مرغوب یافت می شود که چندان نیست . کوهها بطور ک