موسسه جغرافیای - دانشکده جغرافیا
پژوهش های جغرافیایی (منتشر نمیشود)
1026-6836
39
0
2001
02
19
تحلیل فضایی در جغرافیای کشاورزی
FA
دکتر سید هدایت الله
نوری
36319478
فضا در جغرافیای کشاورزی به جهت ارتباط آن با کشاورزی‘ از جایگاه خاص و اهمیت ویژه ای برخوردار است و بر همین اساس‘ تحلیل فضایی بخش عمده مطالعات جغرافیای کشاورزی را تشکیل می دهد.
در این مقاله‘ ضمن مروری بر اهمیت و نقش تحلیل فضایی در جغرافیای کشاورزی‘ نگرش جغرافیای کشاورزی به فضا‘ مفهوم کشاورزی‘ سؤالات اساسی در یک تحلیل فضایی‘ رویکردهای تحلیل فضایی در جغرافیای کشاورزی‘ نگرش سیستمی‘ شیوه های تحلیل فضایی‘ منطقه بندی و اهمیت آن در جغرافیای کشاورزی مورد بحث قرار گرفته است. در پایان نیز کاربرد تحلیل فضایی در جغرافیای کشاورزی برای برنامه ریزیهای کشاورزی‘ منطقه ای و روستایی مطرح گردیده است.
برنامه ریزی فضایی,تحلیل فضایی,جغرافیای کشاورزی,فضای جغرافیایی,محیط جغرافیایی,ناحیه اقتصادی,ناحیه کشاورزی
https://jrg.ut.ac.ir/article_17248.html
https://jrg.ut.ac.ir/article_17248_37d5eb336e72158aa480e0ad7c8cb273.pdf
موسسه جغرافیای - دانشکده جغرافیا
پژوهش های جغرافیایی (منتشر نمیشود)
1026-6836
39
0
2001
02
19
ژئوپلتیک جدید ایران بعد از جنگ سرد
FA
دکتر زهرا احمدی
پور
33282782
با فروپاشی شوروی در دسامبر 1991‘ ژئوپلتیکی منطقه دچار تغییرات بنیادین گردید. تبدیل کشورهای ساحلی دریای خزر از دو به پنج‘ ظهور کشورهای مستقل محصور در خشکی‘ نامشخص بودن وضعیت حقوقی دریای خزر و نیاز کشورهای استقلال یافته به بهره برداری از منابع دریا‘ وجود ذخایر عظیم نفت و گاز دریای خزر و مهمتر از همه خلاء قدرت ایجاد شده باعث گردید تا تمایل جهت پر کردن خلاء قدرت در منطقه بسرعت توسط قدرتهای منطقه ای و فرا منطقه ای از طریق تعاملات اقتصادی‘ امنیتی‘ نظامی و سیاسی افزایش یابد.
موقعیت ژئوپلیتیکی جمهوری اسلامی ایران نیز متاثر از این تغییرات‘ وضعیت جدیدی بخود گرفت‘ چنانچه در معادلات جدید قدرت در منطقه ‘ به یکباره ایران وارد یک بازی بزرگ گردید.
این مقاله در صدد بررسی ژئوپلیتیکی جدید ایران در این بازی بزرگ قدرت در حوزه ژئوپلیتیکی دریای خزر و تحلیل تهدیدات و فرصتهای مطرح شده در این زمینه می باشد.
جنگ سرد,دریای خزر,ژئوپلیتیک,قدرت,نظام منطقه ای
https://jrg.ut.ac.ir/article_17249.html
https://jrg.ut.ac.ir/article_17249_4e87bc2e0f7ac23b675899082ff2c9c0.pdf
موسسه جغرافیای - دانشکده جغرافیا
پژوهش های جغرافیایی (منتشر نمیشود)
1026-6836
39
0
2001
02
19
برنامه ریزی توریستی بر اساس اصول اکولوژیکی
FA
دکتر علیرضا
میکائیلی
59644438
در راستای توسعه صنعت گردشگری‘ برنامه ریزی و طراحی تفرجی – فراغتی و تعیین توانهای محیطی – انسانی‘ فرایندی است که اوقات فراغت افراد را به فضا و مکان (محیط) مرتبط می سازد. در عمل‘ این امر هنر و علمی است که آمیزه ای از اطلاعات (داده ها و دانسته ها) و تکنیکهای مربوط به معماری سیمای محیط‘ اصول اکولوژی سیمای محیط و علوم اجتماعی را برای توسعه گزینه هایی به منظور کاربرد اوقات فراغت‘ فضا‘ انرژی و پول (سرمایه)‘ به گونه ای سازگار با نیاز و خواسته های انسان (گردشگران) بکار می گیرد. با تعیین توانهای محیطی – انسانی منطقه‘ جهت گیری برنامه ریزیهای توسعه فیزیکی در راستای توسعه صنعت گردشگری و جذب جهانگردان‘ خصوصاً در سطح ملی و فراملی‘ با رعایت اصول و استانداردهای جهان شمول اجتناب ناپذیر بوده و اثرات مثبت ناشی از آن می تواند بازتاب وسیعی در زمینه اشتغال‘ تأسیسات فضائی‘ مبادله کالاهای محلی و منطقه ای‘ توسعه ساختار زیربنائی در سطح منطقه ای و حتی فرامنطقه ای – ملی داشته باشد و سرانجام تفاهم و انتقال فرهنگی میان مردم بومی و گردشگران (داخلی و خارجی) را میسر گرداند؛ تا امر مهم اشاعه سیستم حفاظت – توسعه و اصل هزینه – بهره وری به منظور استفاده بهینه از توانهای محیطی – انسانی از قابلیت اجرائی بطور ملموس برخوردار گردد.
اکولوژی,برنامه ریزی تفرجی,توریسم,طراحی,فضای سبز,معماری سیمای محیط
https://jrg.ut.ac.ir/article_17250.html
https://jrg.ut.ac.ir/article_17250_3a80e57e61d154df428dc0ca7f9e4528.pdf
موسسه جغرافیای - دانشکده جغرافیا
پژوهش های جغرافیایی (منتشر نمیشود)
1026-6836
39
0
2001
02
19
بررسی تاثیرات مانسون هند بر روی ایران
FA
فریده
حبیبی
14914264
مانسون برگرفته از واژه موسم عربی به معنای فصل است. مانسون ها نسیم های دریایی شدید هستند که بخصوص در آسیای جنوبی و بخشهایی از آفریقا دیده می شوند و تقریباً 6 ماه از سال را از جانب شمال شرقی و 6 ماه دیگر را از جنوب غربی می وزند. مؤلفه غربی باد در مانسون های تابستانی غالب است و آنها گرایش قوی به همگرایی‘ صعود و ایجاد باران دارند. برعکس‘ مولفه شرقی باد در مانسونهای زمستانی غالب بوده و اینها گرایش به واگرایی و نشست هوا دارند و سبب خشکسالی می گردند. مانسون های تابستانی و زمستانی هر دو نتیجه ای از اختلافات روندهای سالیانه دمای حاکم بر خشکی و دریا هستند.
سرزمین ایران در خاورمیانه قرار دارد و محدود به دریای عمان‘ خلیج فارس و دریای خزر است. ایران دارای سرزمینی ناهموار است که دور تا دور آنرا کوهستان فرا گرفته و حوضه مرکزی آن مرکب از بیابانها و کوهها است؛ ایران از سطح دریا ارتفاع داشته و در امتداد سواحل شمالی و جنوبی دارای دشتهای ناپیوسته کوچک می باشد. مطالعه مقادیر داده های بارش شهرهای مختلف ایران در ماههای ژوئن تا سپتامبر ( از 11 خرداد تا 8 مهر) طی سالهای 1960 لغایت 1990 نشان می دهند که منطقه جنوبشرقی ایران بواسطه رشته کوههای بشاگرد‘ کوه جبال بارز و هامون جازموریان‘ اقلیم مانسونی دارد. حتی اگر مانسون تابستانی هند قوی باشد‘ تاثیر آن بر بخشهایی از کویر لوت و دشت کویر مشهود است. بنابراین ایران اساساً دارای اقلیم خشک یا نیمه خشک بوده‘ اما در امتداد سواحل خزر دارای اقلیم جنب حاره ای و در جنوبشرقی دارای اقلیم مانسونی است.
تاوایی چرخندی,توده هوا,جت استریم,رطوبت نسبی,فرونشستگی,کم فشار حرارتی,مانسون,همگرایی,وافشاریهای حاره ای,واگرایی,وردشهر
https://jrg.ut.ac.ir/article_17251.html
https://jrg.ut.ac.ir/article_17251_18096b74d49d2d83bebca4e9ad87b02e.pdf
موسسه جغرافیای - دانشکده جغرافیا
پژوهش های جغرافیایی (منتشر نمیشود)
1026-6836
39
0
2001
02
19
پژوهشی درباره توسعه و جغرافیای تباین رفاه انسانی در ایران با تأکید بر جنبه های روستایی
FA
دکتر فاطمه
بهفروز
94183782
توسعه,جغرافیای تباین رفاه انسانی,جغرافیای ملی,جغرافیای ناحیه ای,نظام اجتماعی,نظام اقتصادی,نظام سیاسی,ویژگیهای استانی,ویژگیهای ناحیه ای
https://jrg.ut.ac.ir/article_17252.html
https://jrg.ut.ac.ir/article_17252_71864a4f99e5858764a789d9a20614e7.pdf
موسسه جغرافیای - دانشکده جغرافیا
پژوهش های جغرافیایی (منتشر نمیشود)
1026-6836
39
0
2001
02
19
برنامه ریزی توسعه و عمران روستایی در ایران: از فکر تا عمل
(ارزشیابی اساسی درباره محتوی و عملکرد برنامه ها توسعه در چند دهه اخیر)
FA
دکتر محمدرضا
رضوانی
29949833
این مقاله به ارزشیابی اساسی درباره محتوی و عملکرد عمران روستایی در برنامه های عمرانی و توسعه کشور طی چند دهه اخیر (78-1327) می پردازد. روش کار‘ استفاده از ماتریس ارزشیابی و ارزش گذاری برنامه ها با تهیه هشت معیار ارزشیابی می باشد. نتایج ارزشیابیهای اساسی نشان دهنده نارسایی عمده در محتوی و عملکرد برنامه ها بوده و به همین دلیل نمره متوسط کل ارزشیابیها‘ نسبتاً ضعیف تا متوسط بدست آمده است. این وضعیت را می توان با نارسایی در نظام تهیه‘ اجرا‘ نظارت و ارزشیابی اساسی برنامه های عمرانی و توسعه مرتبط دانست. همچنین روند تحول شاخصهای توسعه روستایی کشور نشان دهنده نوعی دوگانگی در بین آنها می باشد؛ بدین ترتیب که شاخصهای خدماتی و اجتماعی – رفاهی روستاها از رشد بسیار خوبی برخوردار بوده اند. ولی در مقابل‘ شاخصهای اقتصادی – اجتماعی رفاهی روستاها از رشد بسیار خوبی برخوردار بوده اند. ولی در مقابل‘ شاخصهای اقتصادی – اجتماعی نواحی روستایی وضع نامطلوبی داشته و دارای رشد بسیار کندی است. این دوگانگی نشان می دهد که محتوای برنامه ها همه جانبه و جامع نبوده و به همه ابعاد توسعه توجه نشده است.
ارزشیابی اساسی,اهداف توسعه,برنامه های عمرانی,توسعه روستایی,فرآیند برنامه ریزی,نظام برنامه ریزی
https://jrg.ut.ac.ir/article_17253.html
https://jrg.ut.ac.ir/article_17253_cd91a5825221bf61ffe88fff018957d3.pdf
موسسه جغرافیای - دانشکده جغرافیا
پژوهش های جغرافیایی (منتشر نمیشود)
1026-6836
39
0
2001
02
19
بررسی علل و آثار اقتصادی‘ اجتماعی و زیست محیطی روستاهای متروک شده در حاشیه شمالی کویر گرمسار
FA
دکتر مسعود
مهدوی
mahdavih@ut.ac.ir
این مقاله با توجه به اینکه مستخرج از طرح تحقیقاتی است‘ نتایج حاصل از تحقیق را شامل می شود. در این بررسی ضمن بیان علل تخلیه روستا و آثار اقتصادی‘ زیست محیطی و اجتماعی آن‘ به روند تحولی روستاها توجه گردیده است. بر اساس بررسیهای انجام شده طی 30 سال‘ 65 روستا به خصوص در نواحی شمالی دشت گرمسار از جمعیت تخلیه و اغلب زمینهای کشاورزی آنها متروک شده اند و حدود 43 روستا نیز به علل شوری زمین‘ کمی آب‘ کمی جمعیت و مهاجر فرستی بالا و عدم وجود خدمات اقتصادی‘ بهداشتی و فرهنگی در سالهای آینده جمعیت خود ار از دست خواهند داد که قطعاً سرنوشت فضای فیزیکی و اراضی کشاورزی این روستاها نیز همانند 65 روستای متروک شده خواهد بود. بقاء و دوام این روستاها به دو عامل اقتصادی و خدماتی وابسته است و برای احیاء روستاهای متروک شده نیاز به سرمایه گذاریهای قابل توجه همراه با تشویقهای حساب شده می باشد.
اثرات اقتصادی,اقتصاد روستا,تخلیه روستا,حاشیه کویر,حبله رود,دشت کویر,گرمسار,مسیله,مهاجرت
https://jrg.ut.ac.ir/article_17254.html
https://jrg.ut.ac.ir/article_17254_b4138ce5b405e0f930f1e867fed3b8e4.pdf
موسسه جغرافیای - دانشکده جغرافیا
پژوهش های جغرافیایی (منتشر نمیشود)
1026-6836
39
0
2001
02
19
نقش اکولوژی اجتماعی در بافت قدیم شهر ری
FA
دکتر احمد
پوراحمد
11611192
جاوید
عبادی
81938585
هجوم اکولوژیکی و سکونت افراد کم درآمد در بافتهای قدیمی از جمله معضلات این بافتهاست. خستگی مفرط ناشی از کار طاقت فرسا و نداشتن پشتوانه مالی مناسب برای همکاری در امور محله‘ انگیزه توجه به مسایل محله‘ بهداشت محیط زیست و عمران آنرا از زمان سلب می کند. هدف این تحقیق شناخت و بررسی پایگاه اقتصادی افراد ساکن بافت قدیم شهر ری در نابسامانی منطقه مورد نظر است. روش پژوهش با استفاده از شیوه های میدانی بویژه پیمایشی مبتنی بر روشهای اکتشافی و تحلیلی است.
بافت قدیم,توان مالی,ساخت اقتصادی,شهر ری,هجوم اکولوژیکی
https://jrg.ut.ac.ir/article_17255.html
https://jrg.ut.ac.ir/article_17255_d3994a27b9007b96b8373c9acbe19c69.pdf
موسسه جغرافیای - دانشکده جغرافیا
پژوهش های جغرافیایی (منتشر نمیشود)
1026-6836
39
0
2001
02
19
برآورد تبخیر و تعرق پتانسیل منطقه بلوچستان جنوبی
FA
دکتر رحمت الله
فرهودی
43914348
علی اکبر شمسی
پور
63339126
تبخیر و تعرق پتانسیل یکی از عناصر مهم چرخه هیدرولوژیکی است که در طرحهای منابع آب و آبیاری‘ سازه های آبی‘ کشاورزی و ... مدنظر قرار می گیرد. بررسی میزان نوسان دمای هوا و رژیم سالانه آن در مناطق خشک از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ زیرا به سبب کمی بارشهای جوی در این نواحی‘ دما و نوسان آن در ماهها و فصول مختلف سال بطور مستقیم بر پدیده تبخیر و تعرق و در نتیجه نیاز آبی اثر می گذارد. در این تحقیق از داده های هواشناسی ایستگاههای منطقه مورد مطالعه (قصر قند‘ پیرسهراب‘ کجدر سرباز‘ پیشین‘ کهیر‘ طیس‘ باهوکلات) استفاده شده و سپس جهت تعیین مناسبترین روش تبخیر و تعرق پتانسیل در سطح منطقه‘ اقدام به تحلیل نمودارهای مقایسه ای بین روشهای فوق الذکر گردیده است. براساس محاسبات بعمل آمده‘ نتایج کلی ذیل استنتاج شده است:
در منطقه بلوچستان جنوبی و در طول سال‘ با فرض وجود آب و با توجه به درجه حرارت‘ امکان فعالیتهای زراعی وجود دارد. بدین ترتیب تبخیر و تعرق پتانسیل برای کل سال از دو روش تورنث وایت و بلانی کریدل محاسبه گردید. روش تورنث وایت نتایج صحیحی برای فصول مختلف ارائه نمی دهد؛ ولی روش بلانی کریدل همبستگی خوبی با روش اندازه گیری مستقیم (طشتک) دارد. همچنین در این مطالعه مشخص می گردد که از غرب و شمال به طرف شرق و جنوب‘ از میزان تبخیر و تعرق کاسته می شود و بطور کلی منطقه بلوچستان جنوبی در تمال ماهها دارای تبخیر و تعرق پتانسیل بالاتر از بارش است.
بلانی کریدل,بلوچستان جنوبی,تبخیر و تعرق پتانسیل,تورنث وایت
https://jrg.ut.ac.ir/article_17256.html
https://jrg.ut.ac.ir/article_17256_c9cfb39d8d13154eb404bbe07fdcd2cf.pdf
موسسه جغرافیای - دانشکده جغرافیا
پژوهش های جغرافیایی (منتشر نمیشود)
1026-6836
39
0
2001
02
19
برآورد بارش مؤثر در رابطه با کشت گندم دیم (مورد: دشت خرم آباد)
FA
دکتر قاسم
عزیزی
69216992
خرم آباد منطقه ای در غرب مرکزی ایران است که از نظر اقلیمی‘ بر اساس ضریب دمارتن جزء مناطق نیمه خشک و براساس کلیموگرام آمبروژه‘ نیمه مرطوب سرد محسوب می شود. میانگین مجموع بارش سالیانه این منطقه حدود 508 میلی متر است که 54 درصد آن در زمستان‘ 5/28 درصد آن در پاییز و 3/17 درصد آن در بهار دریافت می شود.
در این مقاله‘ باران مؤثر کشاورزی خرم آباد براساس روش SCS برآورد شده است. البته برای برآورد باران مؤثر‘ روشهای تجربی متعددی ارائه شده که هر یک مناسب با مناطق خاصی است؛ ولی در روش SCS تنها داده هایی مثل بارش‘ تبخیر و تعرق بالقوه و عمق آبیاری مورد نیاز بوده و در آن محدودیت مکانی وجود ندارد. جهت استفاده از روش SCS ابتداء تبخیر و تعرق ماهانه گیاه مرجع برای دوره آماری براساس روش فائو (پنمن – مانتیت) محاسبه و سپس با استفاده از بارش ماهانه دوره آماری (1995-1970)‘ بارن مؤثر برای اعماق مختلف (10‘ 20‘ 30‘ 40‘ 50‘ 60‘ 70 و 75 میلیمتری) برآورد شده است.
در میان ماههای مورد بررسی (اکتبر نا مه)‘ حداکثر باران مؤثر در ماه مارس دریافت شده که برابر با 4/11 درصد کل باران مؤثر سالیانه است. به همین ترتیب و به منظور تعیین احتمال دریافت باران مؤثر در هر ماه‘ بارانهای مؤثر برآورد شده‘ با توزیع های مختلف آماری برازش داده شده و احتمال وقوع و دوره بازگشت مقادیر مختلف باران مؤثر در هر ماه ارائه گردیده است.
باران مؤثر,خرم آباد,روش SCS
https://jrg.ut.ac.ir/article_17257.html
https://jrg.ut.ac.ir/article_17257_ab2452d62b4361ad637625d2aa3c9b21.pdf
موسسه جغرافیای - دانشکده جغرافیا
پژوهش های جغرافیایی (منتشر نمیشود)
1026-6836
39
0
2001
02
19
کردستان در مسیر مشارکت سیاسی
FA
دکتر زهرا پیشگاهی
فرد
11626959
در پژوهشی که پیرامون موضوع جغرافیایی انتخابات پارلمانی در ایران صورت گرفت‘ این نتیجه بدست آمد که تحولی چشمگیر در استانهای حاشیه ای واگرا در حال شکل گیری است. استانهایی که همواره در مطالعات جغرافیای سیاسی ایران از آنها به عنوان سرزمینهای واگرا نام برده می شد‘ در سالهای اخیر گرایش شدیدی را نسبت به مشارکت در تصمیم گیریهای ملی نشان داده اند که بیانگر نقش مؤثر جمهوریت در تقویت هویت ملی بجای هویت محلی سابق است.
مطالعه جغرافیای انتخابات در استان کردستان (که سابقاً منطقه ای واگرا قلمداد می شد) نشان می دهد که طی دوره های اول تا پنجم مجلس‘ اولاً به میزان شرکت کنندگان هر دوره نسبت به دوره قبل افزوده شده است و این افزایش در همه حوزه های انتخابیه استان ملاحظه می شود. ثانیاً مردم در هر دوره نسبت به دوره قبل‘ بیشتر تحت تأثیر نفوذ جریانات سیاسی داخلی کشور بویژه دو جناح روحانیت و روحانیون قرار گرفته اند؛ بنحوی که نمایندگان مستقل در اولین دوره های مجلس شورای اسلامی را بتدریج به نامزدهای معرفی شده این دو جناح در دوره های بعدی جابجا نموده اند.
در این مقاله سیر تحولات سیاسی حول محور انتخابات پارلمانی با نگرشی جغرافیایی در استان کردستان به بحث گذاشته شده و با بررسی دو مورد مذکور و نتایج حاصل از آن‘ همگرایی این منطقه نسبت به حکومت مرکزی از طریق افزایش مشارکت در تصمیم گیریهای پارلمانی عنوان شده است.
افزایش مشارکت,ترمیم آراء,تصمیم گیریهای ملی,جناح روحانیت,جناح روحانیون,دامنه آراء,نمایندگان مستقل,همگرایی,واگرایی
https://jrg.ut.ac.ir/article_17258.html
https://jrg.ut.ac.ir/article_17258_c796a897a763bd9c7d58cbf02d1140a5.pdf
موسسه جغرافیای - دانشکده جغرافیا
پژوهش های جغرافیایی (منتشر نمیشود)
1026-6836
39
0
2001
02
19
بنیانهای بوم شناختی زمین
ویژگیهای زیست محیطی خاک (پدوسفر)
FA
دکتر منصور بدری
فر
96545569
بیوسفر زمین در شکل گیری قابلیت زیستی خود در حد نسبتاً زیادی به خاک که عمدتاً حاصل تاثیرات متقابل عناصر اتمسفری و عواملی اقلیمی از یک طرف و پوسته جامد زمین یا سنگ مادر از طرف دیگر می باشد‘ مدیون است. این ماده یا بستر‘ پدیده مهمی از طبیعت و ابزار بسیار ضروری برای انسان در تامین نیازهای زیستی است. در تشکیل این لایه مهم دارای حیات علاوه بر عوامل دیگر‘ مهمترین نقش بر عهده آب هوا و سنگ مادر است. این دو عامل با آمیخته شدن با عنصر زمان در درجه اول و یاری گرفتن از عوامل دیگری چون ارگانیسم های خاک و توپوگرافی زمین‘ خاک به مفهوم واقعی را بوجود آورده و این ابزار مهم حیات را در اختیار انسان قرار می دهد.
در این مقاله سعی شده است تا ویژگیهای این عنصر مهم حیات و ساختار سیستمی آن شرح داده شود. در این راستا آشنایی با بافت فیزیکی و ساختار شیمیایی خاک می تواند از تخریب آن که معضل مهم زیست محیطی زمان ما است‘ جلوگیری کند. آشنایی با جریانهای جاری بر عنصر خاک می تواند به حفظ آن کمک کند. برای تحقق این ام کلیه عوامل موثر در تشکیل خاک مورد بررسی قرار گرفته و ارتباط سیستمی هر کدام از آنها در کلیت خاک بررسی شده است. همچنین عوامل موثر در تنوع خاک مطرح و نقش آنها بر شکل گیری انواع خاک که خود پدیده بسیار مهم و قابل توجهی است‘ ذکر شده اند.
آبشویی,ارگانیسم (موجودات زنده),افق,اکوسیستم,نیمرخ,واکنش خاک
https://jrg.ut.ac.ir/article_17259.html
https://jrg.ut.ac.ir/article_17259_7fb9ad03c6274f1b7a275a7af42ecc8a.pdf